Skip to content
Brucknercasco

Frieda Gustavs & Christiaan Richter

de componist

Frieda Gustavs & No.2

het ensemble

Lonelinoise

de composer

Christiaan Richter & No.5

het ensemble

Camerata Rco

zondag 15 september 15:00

Muziekgebouw, Amsterdam

Nieuw stuk van Frieda: Stel je voor, je zit beneden en 20 trombones spelen vanaf de rondom-balustrade van het Muziekgebouw boven je, terwijl Pitou Nicolaes en Jasmine Karimova samen met Frieda zingen over dat wat in onze tijd zo anders is dan in Bruckners tijd, maar ook over zaken die helemaal niet veranderen. Frieda’s vier brieven aan haar over- overgrootmoeder vertellen het verhaal.

Nieuw stuk van Christiaan: Christiaan is een hardcore Brucknerliefhebber en is met name gek op zijn vijfde symfonie. Christiaan klapt alle 4 delen van deze symfonie in elkaar en boetseert hier een superfinale van 45 minuten van waarin het gezeefde, geperste en gespoelde materiaal wordt uitgevoerd door 2 kwintetten + een piano. Christiaan belooft dat het stuk voor toehoorders ontregelend gaat werken.

de componist

Frieda Gustavs

Ze schreef vooruitstrevende en gelauwerde muziek voor o.a. het Opera Forward Festival en het Holland Festival. Haar inspiratie vindt zij in eeuwenoude polyfonie, in alles wat een stem heeft. Zo is zij gefascineerd door bijv. Mongoolse keelklanken en Bulgaarse vrouwenstemmen. Maar ook wereldmuziek en hedendaagse artiesten van elk genre hebben haar grote aandacht. Frieda ‘vertelt’ graag in haar stukken. Zij maakt gebruik van voor haar wezenlijke teksten en verhalen, ondersteunt haar Zeitgeist soms met visuele accentuering en regisseert haar optredens vaak.

de nieuwe compositie

‘Elisabeth’

Frieda over haar nieuwe compositie: ‘Met het vieren van Bruckners verjaardag grijpen we terug in de tijd. Zijn naam en de namen van zijn tijdgenoten zijn gangbaar en worden vaak met de term ‘componist’ geassocieerd. Ik wil me ervan bewust worden hoe ver we daadwerkelijk teruggaan en belde mijn grootmoeder Jorinde, mijn bron van informatie als het om het verleden gaat. Samen kwamen we achter het volgende: Toen de tweede symfonie van Bruckner tijdens de wereldtentoonstelling van 1873 in première ging, was mijn over-over-over-grootmoeder Elisabeth een jonge vrouw, ongeveer zo oud als ik nu.  Dat zijn 6 generaties en 5 generaties terug: 6. Elisabeth Schnorr von Carolsfeld (geb. Kerner) uit 1857 5. Maria uit 1885 4. Ingeborg uit 1910 3. Jorinde uit 1943 2. Svea uit 1966 1. Frieda uit 1996.’

  • Svea, de moeder van Frieda in de jurk van haar over-over-grootmoeder Maria, in het midden de zus van Frieda en rechts Frieda zelf.
  • Links Johanna (Maria’s zus), in het midden Maria (haar over-over-grootmoeder) en rechts Elisabeth (haar over-over-over-grootmoeder)

Mijn grootmoeder Jorinde kan zich niet veel meer herinneren van haar overgrootmoeder Elizabeth, behalve dat haar man jong was gestorven en dat ze haar 3 dochters als weduwe grootbracht. Met de rente van haar aandeel in de mijnen die haar familie bezat, konden de drie vrouwen zich een aantal reizen naar Italië veroorloven, destijds een luxe grote reis vanuit Saksen, Duitsland. Mijn eigen overgrootmoeder Ingeborg stierf een jaar nadat ik geboren was en ik ken haar ook alleen van verhalen die mij verteld zijn. Zal ik me deze verhalen over 50 jaar nog herinneren? En toch herinneren we ons de muziek van Bruckner die een tijd-overbruggende kracht heeft die zelfs boven de spanne van grootmoeders verhalen uit gaat. Dat is indrukwekkender dan ik besefte. Met het stuk ‘Elisabeth’ wil ik met behulp van de door de tijd-reizende kracht van muziek in contact treden met mijn over-over-grootmoeder. Ik wil haar vertellen over de dingen die enorm zijn veranderd, maar ook over de dingen die we wellicht gemeen hebben.

Om de tijd-overbruggende link die Bruckners muziek heeft gecreëerd in stand te houden probeer ik zo veel mogelijk structurele elementen over te nemen. Het stuk zal vier delen hebben.  

1. Moderato (mässig bewegt) Een deel waarin ik haar vertel over de, in c mineur, veranderingen die de planeet en de natuur hebben doorgemaakt in de afgelopen 150 jaar 

2. Andante (feierlich, etwas bewegt) Een deel waarin ik haar, in c mineur, vertel over hoe de rol van de vrouw in de maatschappij is veranderd

3. Scherzo (mässig schnell) Een deel waarin ik haar vertel over mijn beroep, in As majeur, het zijn van componist en hoe mijn zoektocht naar inspiratie vergelijkbaar moet zijn met die van componisten uit haar tijd, terwijl het beroep er heel anders uit is gaan zien

4. Trio (gleiches Tempo) Een deel waarin ik haar vertel over de mensen om mij heen, in c mineur, die uit allemaal verschillende hoeken van de wereld komen

Deze 4 ‘brieven’ zullen deels letterlijk op muziek worden gezet, maar ook deels puur muzikaal omgezet worden. Elisabeth zal worden uitgevoerd door een trombonekoor van 15 musici met Sebastiaan Kemner als eerste trombone. Deze instrumentkeuze zal bijdragen aan een klankkleur die aan Bruckners muziek herinnert. Samen met Jasmine Karimova en Pitou Nicolaes zal ik de gezongen delen van de brieven overdragen aan het publiek. Pitou en Jasmine zijn beide karakteristieke zangeressen/ componisten die met hun achtergrond in songwriting de voorstelling helpen de grenzen tussen genres te overbruggen om een wijder publiek aan te spreken. De tweede symfonie van Bruckner heeft door de vele vallende stiltes (schertsend ‘Pauzensymfonie’ genoemd) een sterk verhalende kwaliteit. Niet slechts narratief, maar ook vertellend. Dit aspect wil ik graag in mijn stuk weerspiegelen. Ook verschillende motieven, akkoordprogressies of ritmische cellen die voor mij karakteristiek zijn voor de symfonie zullen terugkeren om de link tussen toen en nu te versterken. Zal Elisabeth antwoorden?

de zangeressen

Pitou Nicolaes & Jasmine Karimova

Pitou had al vroeg interesse in muziek, eerst met een voorliefde voor klassieke muziek. Van haar tiende tot haar vijftiende zong ze in het Nationaal Kinderkoor. Pas na de middelbare school pakte ze de muziek weer op en deed ze auditie voor het Conservatorium van Amsterdam, de popopleiding. Solo ging ze vooral de poprichting op vooral in samenwerking met het Kobra Ensemble. Emotie gaat bij Pitou altijd boven techniek.

Jasmine Karimova is muzikant, schilder en actrice. Karimova is van Tadzjiekse afkomst, maar werd geboren in het Verenigd Koninkrijk en groeide op in Australië en Amsterdam. Ze spreekt Engels, Nederlands en Russisch en woont in Europa. Met een breed scala aan vaardigheden en talenten, heeft ze een caleidoscopische benadering van expressie.

de componist

Christiaan Richter

Christiaan is een hardcore Brucknerliefhebber en is met name gek op zijn 5e symfonie. Christiaan klapt alle 4 delen van deze symfonie in elkaar en boetseert hier een superfinale van 45 minuten van waarin het gezeefde, geperste en gespoelde materiaal wordt uitgevoerd door 2 kwintetten + een piano. Christiaan belooft dat het stuk voor toehoorders ontregelend gaat werken. Luister naar Christiaans Wendingen en hoor wat je te wachten staat.

In 2014 behaalde Christiaan zijn master compositie aan het Koninklijk Conservatorium Den Haag bij Martijn Padding en Guus Janssen. Hij studeerde in 2012 summa cum laude af met de Nicolaï Prijs aan het Koninklijk Conservatorium Den Haag. Er wordt met regelmaat werk van Christiaan uitgevoerd; in 2018 dirigeerde George Benjamin bij het KCO in het Concertgebouw Richters bejubelde compositie Wendingen. Hier ook laat Christiaan horen dat hij een meester is in het toelaten en doseren van invloeden, daar veel mee te doen en er een onmiddellijk herkenbaar eigen geluid aan te koppelen. Heel nadrukkelijk hoor je dat in het ook weer voor het KCO geschreven ‘2270’ met uitvergrote thema’s uit Beethovens 4e pianoconcert, thema’s die zijn verbeelding zodanig activeren dat hij tot geheel nieuwe persoonlijke inzichten komt. Op dat soort momenten is hij in staat zijn eigen uiterst originele (klank-) wereld in te richten waar de toehoorder voorzichtig en misschien wel ongemerkt in wordt gezogen. 

Of in zijn recente pianoconcert ‘muTaTum’ waarin muziek van de door Stravinsky en Rachmaninov geadoreerde jazzpianist Art Tatum en die van Christiaan over elkaar heen buitelen en waarin hij hele  nieuwe structuren creëert als basis voor een volledig oorspronkelijk, individueel, en op zichzelf staand werk.

de nieuwe compositie

Christiaan over zijn nieuwe compositie

‘Een aantal jaar geleden maakte ik de observatie dat er aan het einde van het beroemde slotcoda van Bruckners Vijfde, de climax van het gehele werk, nog een aantal maten extra ingevoegd zouden moeten worden om de spanning langer vast te houden. Hier ging Bruckner naar mijn mening te snel naar de triomfantelijke en veilige tonica, terwijl hij juist in dit werk qua vorm een meesterschap en logica bereikt waar geen speld tussen te krijgen is, tegelijkertijd mét behoud van zijn grilliger en uitgesproken improvisatorische kanten die ook de oerversies van de derde en vierde symfonie zo kenmerken. Bruckner 5 is een imposant bouwwerk dat niet alleen qua ambachtelijkheid uitdaagt, maar ook qua vasthoudendheid en visie. Talloze momenten triggeren het compositorisch vermogen richting verdere mogelijkheden zoals bij maat 315 van de finale, verfijnde maten die vooruitziend zijn naar Webern, Xenakis, Feldman of de plotselinge en brutale contrasten aan het begin van het werk!

Bruckner ziet de eerste drie delen als voorbereiding op de enorme finale. Thematisch komen deel 2 en 3 overeen, maar wel met een geheel ander tempo waardoor het resultaat totaal verschillend is. De introductie in het eerste deel werkt Bruckner later uit met als climax de finale, waarin alle thema’s gecombineerd worden. Voor mijn nieuwe stuk zal Bruckners Vijfde diverse spoelingen, persingen en zevingen ondergaan. Ik wil alle delen samenklappen onder het concept ‘super-finale’, een ééndelig werk zonder pauzes. Dit spel met herhaling, groot en klein, onder en boven (inversie), het gebruik van materiaal op verschillende snelheden, wil ik voortzetten, vergroten, en veel verder uitbouwen, tot labyrintische proporties. Bruckners Vijfde is een ideaal vertrekpunt om in mijn nieuwe werk mijn langdurige interesse in contrapunt verder te ontwikkelen, wellicht veel meer dan ik ooit heb kunnen doen. Contrasten zullen worden uitvergroot, zelfs dermate dat het een ontregelende uitwerking met zich meebrengt. Door de kamermuzikale bezetting van het nieuwe werk zullen fors aangezette passages een soort theatraliteit genereren, de moeite om een flink tutti te vormen komt naar voren. Instrumentale virtuositeit en klankkleur zullen in het nieuwe werk een prominenter rol innemen dan bij Bruckner.’

het ensemble

Lonelinoise

Hedendaagse muziek lijkt in eerste instantie misschien ontoegankelijk, academisch of zelfs lelijk, maar achter de ruwe façade gaan zoveel krachtige emoties, boodschappen, sferen, affecten en ideeën schuil. Net als andere muziekgenres – en net als het leven zelf – kan het mooi, lief en troostend zijn, maar ook confronterend, ruw en gemeen. Lonelinoise vindt het belangrijk haar nek uit te steken en het onbekende te blijven verkennen, en af ​​en toe een muzikale bom te laten vallen. Lonelinoise is in 2020 opgericht door trombonist Sebastiaan Kemner en Vincent van Wijk en heeft als doel verschillende manieren te vinden om de wilde en wonderlijke klanken van moderne muziek over te brengen op haar publiek. Sebastiaan zal als mentor en leider van het trombonekoor, alle 15 trombonisten selecteren uit 4 verschillende jaargangen binnen het Koninklijk Conservatorium van Den Haag.,

het ensemble

Camerata RCO

Alle leden van Camerata RCO zijn lid van het Koninklijk Concertgebouworkest en men geniet van het musiceren in klein ensemble. Niet alleen is het repertoire van een klein ensemble anders, kamermuziek is ook persoonlijker en intieme. Men is volledig vrij in de keuze van het repertoire, waar wordt gespeeld en met wie. Voor Camerata is Bruckner gesneden en ook essentiële koek. Ten eerste omdat de leden van Camerata met grote regelmaat de traditionele symfonieën met het KCO uitvoeren, maar ook werkt Camerata samen met dirigent Rolf Verbeek die een aantal Bruckner symfonieën voor Camerata heeft gearrangeerd.  De leden van Camerata kennen Christiaan uit eerdere samenwerkingen; twee keer verleende het KCO hem een compositieopdracht: met 2270 en Wendingen. Camerata RCO gaf onmiddellijk aan graag met Christiaan te willen samenwerken voor Bruckner Casco. Camerata RCO wil zich heel graag uitdagen in hedendaagse muziek en ziet Bruckner Casco als dé gelegenheid daartoe omdat het een link legt tussen Bruckner en geheel nieuwe muziek.

favoriete youtube versie

Symfonie No. 2

Let op minuut 0.00 naar minuut 2.00; meteen hoor je een  goed voorbeeld van de door Bruckner ingelaste pauzes in deze symfonie. Haitink heeft een zwak voor deze symfonie en dat hoor je in deze heel vroege opname tijdens het Holland Festival.

Symfonie No. 2: Bernard Haitink Concertgebouworkest Holland Festival 1959 live

favoriete youtube versie

Symfonie No. 5

Tijdens Bruckner Casco gaat Christiaan Richter een ‘superfinale’ maken van de Vijfde. Hier hoor je vanaf minuut 48.30 tot aan het einde van de symfonie waarom deze Finale zo beroemd is. Overigens, voor het ‘White Stripes moment’ moet je naar minuut 18.00 – 18.30 in het 1ste deel.