de componist
Reza Namavar & No.3
het ensemble
New European Ensemble
de composer
Maxim Shalygin & No.8
het ensemble
Ludwig Ensemble
zaterdag 14 september 20:15
Muziekgebouw, Amsterdam
Nieuw stuk van Reza: Bruckner én Reza bouwen met weinig thematisch materiaal een enorm stuk op; zo’n thema wordt in hun muziek onherkenbaar vervormd, uitgerekt, omgedraaid. Beiden vinden dat er alleen groot geluid kan zijn als er ook heel klein geluid is, en spelen hun hoogste instrumenten soms steeds hoger en de laagste lager om extreem contrast te realiseren.
Nieuw stuk ‘Bleeding’ van Maxim: Maxim had niets met Bruckner tot hij de machtige olifantstappen uit zijn muziek hoorde in Ingmar Bergmans film Sarabande. Hij is gefascineerd door het gevoel van gewichtloosheid in Bruckners muziek en laat 13 koperblazers van het Ludwig Ensemble orgelend openen met de slotrede uit Bruckner 8. Tijd en ruimte bestaan niet meer en Maxims muziek brengt je in een andere galaxy.
de componist
Reza Namavar
Reza begon op 14-jarige leeftijd met componeren en besloot zich volledig te richten op zijn studie compositie aan het Koninklijk Conservatorium te Den Haag. Daar studeerde hij bij Martijn Padding, Gilius van Bergeijk en Louis Andriessen die hem alle drie in zijn werk positief hebben beïnvloed. In 2017 won Reza Namavar de Willem Breuker prijs. Reza kan zijn muziek met een heel eenvoudig thema laten beginnen om dat thema vervolgens de ultieme transitie mee te geven, het helemaal uit te klappen, te bewerken, omdraaien, vervormen, dit alles gebruikmakend van vrijwel hetzelfde muzikale materiaal. Als luisteraar kost het inspanning dit thematisch spel te ontwaren. Zijn pianostuk Ti’afa’a is hiervan een sprekend voorbeeld, maar ook in de reizende plaatjes die hij voor het NBE van Bachs Goldbergvariaties heeft gemaakt, is het zijn grote fantasie in combinatie met zijn grondige ambachtelijke kennis die hij inzet om deze bedwelmende en verrassende transformaties tot leven te roepen. De energie die hij hiervoor aanwendt verkleurt even grillig van up tempo tot lyrisch bedachtzaam en kalm.
de nieuwe compositie
Reza over zijn nieuwe compositie
‘Bruckner is de man van het grote geluid. Hij werd vaak verguisd vanwege zijn orkestrale verdubbelingen (meerdere instrumenten spelen hetzelfde), maar men kan dit ook anders bekijken: Is een massaal geluid (tutti: iedereen speelt) niet het uiterste uiteinde van orkestrale dichtheid? Zijn grootse geluid bereikt hij door 1. verdubbelingen, 2. tutti én 3. het uitrekken van het bereik, de ‘ambitus’. Dat laatste wil zeggen: de hoogste instrumenten steeds hoger en de laagste steeds lager laten spelen. Ik wil evenals de derde symfonie vier delen componeren die gaan over dat grote geluid versus een heel klein geluid, want mijn idee is dat je groot geluid alleen opmerkt als er ook klein is.’
Vier Delen
‘Het eerste deel dat ik zal gaan componeren is een dialoog tussen tutti en solo, het tweede deel voor verschillende solo’s, het derde deel een zacht tutti en het laatste deel een zeer scherp dynamisch contrast tussen solo en tutti dat ik ga uit-versterken door het bereik op te laten lopen (hoger hoog, lager laag) en het solo/tutti-contrast soms om de maat te laten verlopen. Zo krijgt men over de grote lijn het idee dat het stuk ergens naartoe werkt. Het zal dus een stuk worden waarbij voor- en achtergrond in scherp contrast steeds meer gaan afwisselen. Tevens wat mij verder opvalt aan de derde symfonie is de spaarzaamheid van materiaal; dat wil zeggen: met weinig thematisch materiaal een enorm stuk opbouwen. Dat treft, want zo ben ik ook opgeleid op het conservatorium bij Louis Andriessen.’
Een schilderij met alleen rood en wit
‘In de coronaperiode heb ik alle concerti van Antonio Vivaldi gerecenseerd en kwam ik erachter dat dit ook een componist is die met weinig middelen heel veel bereikt. Dit soort componisten is voor mij dus zeer geschikt om over te reflecteren. Met andere woorden: een schilderij met alleen rood en wit valt meer op dan een schilderij waar alle kleuren in zitten. Door je ideeën te doseren en uit te werken (in plaats van ze simpelweg naast elkaar te zetten), krijgt het stuk een enorme eenheid en karakter. Ik wil dus per deel deze focus, bereikt door weinig ideeën, handhaven, wat de techniek van wat ik eerder probeerde te vertellen (voor- en achtergrond, tutti/solo, etc.) hopelijk scherper maakt. En dit verklaart ook mijn keuze voor de relatief grote bezetting van mijn nieuwe werk omdat ik daarmee dat voor- en achtergrondspel nóg duidelijker kan maken en kan uitbouwen. In de symfonie zitten lange noten (akkoorden), begeleidingsfiguren en korte motieven en dat is het eigenlijk. Ik ben van plan dit patroon grofweg over te nemen; het zijn uitstekende bouwstenen voor een werk.’
de componist
Maxim Shalygin
Maxim is een Oekraïens-Nederlands componist. In 2010 verhuisde hij naar Nederland. Hij schreef er meer dan 40 werken in genres als kamermuziek, vocale muziek, symfonische en elektroakoestische muziek, maar ook schreef hij voor theater, ballet en film. De laatste jaren componeerde hij S I M I L A R voor een bepaald aantal identieke instrumenten voor topmuzikanten die de meest complexe en verfijnde kleuren van de partituur reproduceren. Zijn composities combineren een breed scala aan technieken met psychologisch inzicht en spiritualiteit en ontvouwen de klanken van de instrumenten in al hun sympathieke sonoriteit.
de nieuwe compositie
‘Bleeding’
Maxim over zijn nieuwe compositie ‘Bleeding’: ‘Ik maakte voor het eerst kennis met de muziek van Bruckner, vele jaren geleden, toen ik nog een kind was op de muziekschool. Toen liet deze muziek geen enkel spoor bij mij achter en in de toekomst vermeed ik zelfs de confrontatie ermee. Maar een zomer begon ik alle films van Bergman te bekijken en toen ik bij Sarabande aankwam, werd ik getroffen door een moment waarop de hoofdpersoon in zijn kamer naar verbazingwekkend krachtige muziek luisterde. Direct nadat ik het had bekeken, ontdekte ik dat het het Scherzo uit Bruckners Negende Symfonie was. Sindsdien is mijn relatie met de muziek van Bruckner nooit meer dezelfde geweest. De laatste tijd heb ik ontdekt dat deze muziek, als geen andere uit de negentiende eeuw, dichtbij het heden staat. Bijzonder opmerkelijk is Bruckners gebruik van de tijd in zijn symfonieën. Dat is wat mij het meest fascineert aan zijn muziek. Op het eerste gezicht lijkt de tijd uitgerekt, maar wanneer je deze tijdstroom betreedt, heb je het gevoel alsof je in een soort gewichtloosheid verkeert, zweeft zonder je eigen gewicht te voelen. Dit is een zeldzaam gevoel in de muziek en een gevoel dat ik mijn hele leven op verschillende manieren heb geprobeerd te bereiken.’
Koperblazers
‘In Bleeding heb ik besloten alleen koperblazers te gebruiken, omdat deze een sleutelpositie innemen in het werk van Bruckner. Alle hoofdthema’s worden door koperblazers ‘ingesproken’, en vaak ondersteunen de koperblazers de melodische lijnen van de strijkers. Ook zijn de donderende climaxen uiteraard niet compleet zonder de destructieve klank van koperblazers. Daarom besloot ik ze te kiezen als symbool van Bruckners werk, en ze te verheffen tot de apotheose van de klank. Bleeding gaat een volgend hoofdstuk in mijn levenscyclus S I M I L A R zijn waarmee ik in 2017 ben begonnen. Elk nieuw hoofdstuk in deze cyclus is geschreven voor een bepaald aantal identieke instrumenten. De homogene samenstelling van de instrumenten laat mijn verbeelding maximaal werken. Het is noodzakelijk om met soortgelijke instrumenten totaal verschillende geluiden te creëren.’
Tijd & Ruimte
‘Bleeding gaat geen transcriptie of variatie op Bruckners thema’s zijn. Wél een reflectie op het thema tijd en ruimte waarbij ik gebruik zal maken van door Bruckner begonnen ontwikkelingen en deze naar een nieuw niveau probeer te tillen. Er bevinden zich passages in Bruckner 8 die ik altijd al wilde laten stoppen en verlengen terwijl ik ernaar luisterde. Plekken waar Bruckner zelf minder aandacht aan besteedde, maar waarin een groot potentieel zit. Bijvoorbeeld het Finale coda materiaal; helaas verlaat Bruckner, na verschillende maten van intense ontwikkeling, het materiaal en laat het als het ware instorten. Ik zou mijn symfonie willen beginnen met deze coda en dit materiaal zich ten volle laten ontvouwen en er een enorme symfonie van 60 minuten van maken. Ieder werk schrijf ik alsof het mijn laatste is. Dit stuk vormt voor mij een zeer complexe, creatieve uitdaging, die een bijzondere geestesgesteldheid vereist. Ik geloof dat de artistieke component van dit werk uniek en niet-herhaalbaar wordt.’
het ensemble
New European Ensemble
Het New European Ensemble werd in 2009 opgericht door gepassioneerde internationale musici en werd in de pers bejubeld om haar ‘fantastische’ (NRC) en ‘exemplarische uitvoeringen’ (Volkskrant) en geprezen als ‘een van de beste ensembles van Nederland’ (Nieuwe Noten). Vooraanstaande componisten waaronder Kaija Saariaho, Magnus Lindberg, Mark Anthony Turnage, Bright Sheng en Anna Thorvaldsdóttir werken met de groep. Het is de missie van het ensemble om hedendaags en 20e-eeuws repertoire op een aangrijpende en laagdrempelige wijze te presenteren voor een breed publiek. Daarom wordt vaak gezocht naar combinaties met film, literatuur, dans, theater en beeldende kunst.
De Italiaans componist en dirigent Carlo Boccadoro (1963) studeerde af aan het Giuseppe Verdi Conservatorium in Milaan, in piano en percussie. Ook studeerde hij daar compositie en volgde een cursus jazzimprovisatietechniek. Naast zijn werk als componist heeft Carlo Boccadoro ook enkele van de meest vooraanstaande orkesten van Italië gedirigeerd, waaronder het La Scala Orchestra, het RAI National Symphony Orchestra, Pomeriggi Musicali, het Verdi Orchestra of Milano en het Verona Arena Foundation Orchestra.
het ensemble
Emlyn Stam, New European Ensemble
‘Wij hebben in samenwerking met Reza een uiterst succesvol traject opgezet voor de compositieklas met jong talent van het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Vanuit deze ambitieuze samenwerking in een educatieve context is de wens ontstaan om nieuw werk voor ons Ensemble door Reza te laten schrijven. Met name de verfijnde orkestratie en de spannende dramaturgische opbouw van Reza’s composities spreken het ensemble enorm aan. Zijn eerdere werk ‘Tiaré Tahiti’, uit 2020 belicht deze kwaliteiten, waarbij hij opvallend in staat is om melodische ontwikkelingen tot een indrukwekkende boog op te bouwen. Wij kijken uit naar onze samenwerking bij Bruckner Casco!’
het ensemble
Ludwig Ensemble
Maxim was een van de eerste drie componisten die Bruckner Casco heeft benaderd. Op de vraag naar haar artistieke interesse om als een van de ensembles deel te nemen aan Bruckner Casco, antwoordde Peppie Wiersma van Ludwig dat alles zeer uitdagend klinkt, maar dan wil Ludwig met Maxim Shalygin samenwerken. Zo geschiedde. De programmering van LUDWIG is even doordacht als avontuurlijk. Oprichter en voormalig artistiek leider Peppie Wiersma brengt moeiteloos componisten uit verschillende tijdsperioden, stijlen en achtergronden bij elkaar. De musici tillen de beste muziek naar de hoogst mogelijke standaard, maar vrij van de organisatorische en managementnormen en -beperkingen van conventionele ensembles en orkesten. Onderscheidend is het zeker: de musici gaan vaak direct in interactie met hun publiek, spelen uit het hoofd, experimenteren met verschillende presentatievormen en werken samen met makers in andere disciplines om de manier waarop mensen een concert beleven uit te dagen. Ludwig heeft veel samengewerkt met sopraan Barbara Hannigan en kan ook met haar bogen op verschillende legendarische optredens met vooraanstaande solisten.
het ensemble
Arie Verbeek, Ludwig
Arie van Beek (1951) studeerde slagwerk en werkte als slagwerker bij de radio-orkesten van de NOS. Hij studeerde orkestdirectie bij Edo de Waart en David Porcelijn. Hij was chef-dirigent van het Franse Orchestre d’Auvergne en het Orchestre de Picardie en het Zwitserse Orchestre de Chambre de Genève. Regelmatig dirigeert hij het DoelenEnsemble. In 2023 ontving hij de Franse onderscheiding Commandeur dans l’Ordre des Arts et des Lettres.
Favoriete youtube versie
Symfonie No. 3
Luister naar minuut 7.40 tot minuut 9.00 in dit laatste deel; een van de meest explosieve en expressionistische momenten in alle Bruckner symfonieën. Blomstedt speelt alleen deze 1ste versie van de 3e omdat het deze versie het meest recht aan Bruckner doet.
favoriete youtube versie
Symfonie No. 8
Maxim Shalygin gaat zijn nieuwe compositie beginnen met deze coda van de Achtste symfonie. Dit moment begint bij minuut 1.13.00. Een iconisch moment in de muziekliteratuur waarin als het ware alle thema’s uit de symfonie op elkaar worden gestapeld.